Geboren winterschilder

Den Haag, 16 februari 1787, deze week 231 jaar geleden. De geboortedag van een van de belangrijkste Nederlandse romantische schilders: Andreas Schelfhout. Geliefd om zijn landschapschilderijen, en dan in het bijzonder zijn ijstaferelen. Een ijsgezichtenschilder geboren in hartje winter? Een mooie gedachte… die echter niet geheel opgaat, want deze kunstenaar excelleerde ook in grootse zomerlandschappen.

Toen Schelfhout geboren werd heerste er niet het strenge winterweer dat op zijn ijsgezichten te zien is; de temperatuur op 16 februari 1787 lag rond de 7°C, de lucht was betrokken en de wind kwam overheersend uit het zuidzuidwesten. Waarschijnlijk dus een echte grijze kwakkeldag, met in het sneeuwloze landschap de harmonie van getemperde tonen die de latere Haagse-Scholers zo prachtig zouden vinden.

De ijsgezichten die Andreas Schelfhout later zou schilderen ademen vrijwel altijd de sfeer van een strenge winter met eindeloos, helder zicht, fel zonlicht en het witste wit van sneeuw en ijs. Het landschap, weids en typisch Hollands, is het toneel voor warm ingepakte schaatsers, in grote of kleine getale. Ze bewegen zich zwierend over het ijs, houden halt bij een koek-en-zopie of zijn met volgeladen duwsledes over het ijs op weg naar hun bestemming. Aan het technisch raffinement, de natuurgetrouwheid, de Hollandse winterse atmosfeer en de vele anekdotische details ontlenen deze ijsgezichten hun succes. Dat is nu zo, en dat was in zijn eigen tijd ook al het geval. Ondanks het feit dat de winter voor velen allerlei ongemakken met zich meebracht. Zo schreef een recensent in 1841 in de Kunstkronijk: ‘Alleen zoo als Schelfhout den winter voorstelt, in het witte gewaad en met de bonte menigte van schaatsenrijders, vinden wij er iets aanlokkelijks in.’

Schelfhout A.
Bevroren rivier met schaatsers en een koek-en-zopie, olieverf op paneel 29,5 x 40,0 cm, gesigneerd l.o. en te dateren ca. 1832-1834