Kijk nou eens

Eduard Frankfort wordt geen rabbijn zoals zijn Joodse vader in gedachten heeft. In plaats daarvan vertrekt hij naar het wereldse Amsterdam om daar aan de Rijksacademie te studeren. Aanvankelijk schildert hij bijbelverhalen en scènes uit het Joodse religieuze leven. Later zijn dat vooral genretaferelen en portretten in een donker kleurenpalet en met brede penseelstreken. Frankfort blijkt verknocht aan Amsterdam, ook na zijn studententijd blijft hij er wonen. Hij doet inspiratie op in het landelijke Drenthe en Het Gooi, maar ook in het buitenland. In 1905-1906 is hij enige maanden in Zuid-Afrika, waar hij vooral portretten maakt. Waarschijnlijk is dit portret er een van. Een zwarte man ligt in een ontspannen houding op de vloer. Liggend op zijn zij met opgetrokken knieën bekijkt hij aandachtig een schilderij. Frankfort heeft het misschien net af en vraagt om zijn mening? Hoe zou deze kunstliefhebber het beoordeeld hebben?

Jan Poortenaar heeft duidelijk de lente in zijn hoofd als hij dit zonovergoten rivierlandschap in frisse pasteltinten op het doek zet. Op het met bloesembomen omzoomde jaagpad lopen boeren met hun koeien langs de waterkant. Zijn ze op weg naar een nieuw te begrazen land? Poortenaar was behalve schilder ook een begenadigd etser en schreef en illustreerde boeken die hij uitgaf bij zijn eigen uitgeverij. Altijd op zoek naar inspiratie reisde hij veel, samen met zijn vrouw, zangeres en voordrachtkunstenares, die hij begeleidde op de piano. Vooral hun tweejarige verblijf in het tropische Indonesië zorgde voor een overdaad aan onderwerpen en was van grote invloed op de weergave van licht en atmosfeer in zijn schilderijen. Hun verblijf in het Verre Oosten leverde ook een reisboek op dat zij gezamenlijk schreven.

Floris Arntzenius komt op zijn tiende vanuit voormalig Nederlands-Indië naar Amsterdam. Hij studeert er aan de Rijksacademie. Als hij verhuist naar Den Haag lacht het succes hem al snel tegemoet. Zijn spontane impressies van Haagse straatjes waarop hij de drukte van de stad verbeeldt zijn gewild. Als de ‘Haagse Breitner’ is hij op zoek naar ‘woelige straattoneeltjes, liefst bij regenachtig weer, de drukte van een marktdag of een volkswijk.’ Hij schildert in sobere tinten afgewisseld met kleuraccenten als kobaltblauw, rood en groen. Zo ook dit gigantische schilderij (126 x 201 cm) van de Bierkade. Het is een vroege ochtend, er is nog weinig activiteit. Een volgeladen schuit is vanaf Het Spui richting de Wagenbrug onderweg. Een schip met rokende schoorsteen staat op vertrekken. Op de voorgrond een jong meisje dat de schilder tegemoet loopt. Alles wat je van Arntzenius wilt hebben, gevat in één groot doek dat zoekt naar een nieuwe muur…

Cornelis Springer, geboren in een familie van bouwkundigen en aannemers, kreeg al jong oog voor de schoonheid van architectuur. Na een korte leertijd als huis- en rijtuigschilder waarin hij blijk gaf van veel artistiek talent, mocht hij zich inschrijven op de Amsterdamse tekenschool. Daar ontdekt hij dat hij schilder van stadsgezichten wil worden. Op zijn zeventiende vervolgt hij daarom zijn opleiding bij Kaspar Karsen, een van de beroemdste stadsgezichtenschilders van zijn tijd. Die neemt hem in 1837 mee op een studiereis door Duitsland, Wenen en Praag. Enthousiast keert Cornelis terug met schetsboeken vol kathedralen, kerkpleinen en beeldhouwwerken. In deze vroege periode schildert hij al de uitmuntende stadsgezichten waar hij beroemd om werd, steeds nauwkeurig uitgewerkt met aandacht voor materialen, verhoudingen en architectonische details. Wel zijn ze meestal een enthousiaste combinatie van bestaande elementen en fantasie-architectuur, in tegenstelling tot de nauwkeurige stadsportretten van latere jaren. Tussen 1841 en 1844 maakt hij weer een paar reizen, dit keer ook naar België en Frankrijk. Op basis van daar opgedane indrukken moet hij in 1845 dit Gezicht op de fontein en het standbeeld van Jeanne d’Arc op de de Place de la Pucelle, Rouen geschilderd hebben. De inspiratie voor zijn bezoek aan Jeanne op het oude marktplein van Rouen moet hij gevonden hebben in de uitgave van Abel Hugo, France pittoresque et monumentale (…) uit 1835, die ook in Nederland ruimschoots circuleerde.

De autodidact Dirk Smorenberg geldt als een van de weinige Art Deco schilders van Nederland. Aanvankelijk woonde en werkte hij in Amsterdam, verbleef enige tijd in Bergen, waar hij vriendschap sloot met Dirk Filarski, en werkte enkele jaren in Engeland. Het verhaal gaat dat hij daar zijn eerste waterlelies schilderde. In 1920 vestigde de schilder zich in Oud-Loosdrecht aan de Horndijk, met uitzicht op de Vuntus plas. Daar ontstonden zijn bekende plasgezichten bij zomer en winter, bloemstillevens en landschappen. Dit vlot opgezette landschap met een knalblauw en geelwit bollenveld doorbroken door de verticale stammetjes van de heggen valt op door de heldere, frisse kleuren en het ontbreken van een atmosferisch perspectief. De kleuren op de voor- en achtergrond hebben dezelfde intensiteit, waardoor als het ware de diepte uit het landschap verdwijnt en de aandacht op de kleurvlakken komt te liggen. De moderniteit ervan bewijst eens te meer dat Smorenberg een onafhankelijk en origineel kunstenaar was.