Kijk nou eens

Andreas Schelfhout was een van de eerste schilders in de 19e eeuw die zich richtte op het Hollandse strandgezicht. Daarvoor was hij vaak in Scheveningen te vinden. De bedrijvigheid op het strand, dat daar fungeerde als een soort haven, bood een schilderachtige aanblik. Rond de grote, logge vissersschepen speelde het vissersleven zich af, vertrek en binnenkomst, het uitladen van de vangst en de verkoop van de vis. Op dit schilderij mengen zich tussen het vissersvolk ook elegant geklede Haagse wandelaars, die zich steeds vaker op het strand vertoonden. Schelfhout hield wel van dit soort contrasten en vernieuwingen in zijn schilderijen. Zo schilderde hij in 1845 een zeegezicht met tussen de houten zeilschepen een raderstoomboot en in 1847 voerde hij een stoomtrein op in een panoramisch gezicht op Haarlem.

De Haagse schilder Johannes Evert Akkeringa werd vooral bekend om zonnige duin- en strandgezichten, bevolkt door vrouwen en kinderen. Het zijn vrijwel altijd zomerse, blijmoedige voorstellingen, de vrouwen vredig werkend, de kinderen spelend onder een blauwe lucht. Met de Hollandse winters had de in het tropische Indonesië geboren Akkeringa vermoedelijk niet zoveel op. Het was dan koud, en als de natuur bedekt was met een laag sneeuw werden de wegen en paden onbegaanbaar en was alles op wielen onbruikbaar. Dan kwamen de sledes tevoorschijn. Een schilder met een goed oog, zoals hij, zag daarin dan meteen iets moois. In dit winterse tafereeltje staat aan de voet van een duin een groepje spelende kinderen bij een vrouw met een duwslee. Daarin ligt vermoedelijk een warm ingepakt kindje, waar ze nieuwsgierig en verwonderd naar kijken.

De Amsterdamse impressionist Isaac Israels schilderde brokken ‘toevallig leven’, die hij vond in de winkelstraten, koffiehuizen en theaters van de stad. Maar ook aan de Hollandse kust en langs de Italiaanse Rivièra, waar hij luchtige strandscènes schilderde met elegant geklede dames in zomerse toiletten. Zomers verbleef Isaac vaak in Scheveningen, waar hij samen met zijn vader Jozef een huis huurde. Daar legde hij twee sportieve amazones tijdens hun (ochtend)ritje over het strand vast in snelle, virtuoze penseelstreken en een zonnig palet. Volgens vriend Frans Erens hield Israels niet van vormelijkheid en conventies en was hij altijd op zoek naar het ‘echte’ in alles.

Corneille behoorde tot de generatie naoorlogse kunstenaars die een diepe honger koesterden naar het meest oorspronkelijke en primitieve. Stijlbewustheid was passé, de kunst moest organisch zijn en buiten de wilsvorming om ontstaan. Zijn gouache Nuit d’été uit 1956 is hier een goed voorbeeld van. De zomernacht is geschilderd in zachte schakeringen blauw en rood, geschilderde lijnen met curven en hoeken bewegen zich vrij door de kleurvlakken heen. De gouache diende als proef voor de gelijknamige (inmiddels zeldzame) litho die erop volgde. In de ondermarge schilderde Corneille een kleurenkaart voor de lithograaf om te garanderen dat de kleuren gelijk zijn aan het origineel. Litho’s werden door Corneille, en ook door de andere CoBrA-kunstenaars, beschouwd als een serieuze kunstvorm. Dat blijkt wel uit het feit dat de litho in 1961 onderdeel was van de grote overzichtstentoonstelling over Corneille in het Haags Gemeentemuseum en het Stedelijk van Abbe Museum. De litho verhield zich prima tot het kleurgeweld van de 70 olieverfschilderijen en 20 gouaches uit de periode 1946-1961.

Alexander Bakker Korff brak al vroeg met de academische conventies en het historische genre om zich te bekwamen in het uitbeelden van intieme voorstellingen in de sfeer van Hildebrands Camera Obscura. In een uiterst precieze stijl schilderde hij huiselijke tafereeltjes – meestal niet groter dan een A5-je – waarin het onderwerp de ‘menselijke komedie’ was. Zijn deftige, ongetrouwde zussen stonden hiervoor model. Omringd door allerlei voorwerpen in een overvol interieur voerde hij hun leventje met ironie en humor ten tonele. Vaak besteedde hij bijzonder veel aandacht aan het samenstellen van kleine stillevens van voorwerpen. Door deze sfeer, maar ook door zijn verfijnde stijl en aandacht voor stofuitdrukking, vond menig ‘Bakker Korffje’ zijn weg naar kunstkopend publiek. Op dit schilderijtje was de aandacht nou eens niet voor zijn zussen, maar maakte de kunstenaar een close-up van glaswerk op kastje: ‘Verreries’.