Kijk nou eens

In het werk van de in Jakarta geboren Jan Zoetelief Tromp neemt licht en kleur een belangrijke plaats in. Na zijn opleiding aan de Haagse en daarna Amsterdamse academie trouwt hij in 1899 met de dochter van de Haagse-Schoolschilder B.J. Blommers. Het echtpaar gaat wonen in het boerendorp Blaricum, waar Jan in het eenvoudige, alledaagse leven van de Gooise bevolking een aantrekkelijk onderwerp vindt. Met voorbijgaan aan het vaak harde bestaan van deze mensen schildert hij in een vlotte, impressionistische stijl vredige scenes uit het boerenbestaan en het kleine geluk in de dagelijkse bezigheden van moeders en hun kinderen. Vanaf 1905 verlegde Zoetelief Tromp deze onderwerpen naar het schilderachtige vissersleven rond Katwijk.

Het bloemstilleven was voor Jan Sluijters een onderwerp dat hij vorm gaf in felle kleuren en gedurfde combinaties. Al vroeg in zijn schildersloopbaan plaatst hij zijn bloemen regelmatig tegen een donkerblauwe of zwarte achtergrond, al valt dat nauwelijks op door de explosie van vormen en kleuren die ertegen worden afgezet. In dit schilderij zijn het niet meer dan een paar takjes wit-roze orchideeën in een vaas tegen een diep donkere achtergrond. De bloemen vangen het licht in snelle toetsen fel paars, roze, wit en rood en doemen als het ware op uit de duisternis, wat een dramatisch effect teweegbrengt. Vermoedelijk doet hij dit voor het eerst in 1927 en het effect bevalt hem. In de jaren 30 herhaalt hij deze opzet in verschillende composities, staand of liggend, al of niet gesigneerd, die na zijn dood nog lang in de familie zijn gebleven.

De Vlaming Pol Dom vestigt zich in 1927 in Den Haag. Het Nederlandse kunstklimaat vindt hij opener en vooruitstrevender dan in zijn geboorteland en zijn schilderstijl slaat hier meteen aan. De Hollanders bewonderden zijn ‘gedurfdheid van kleur en lijn’. Dom werkt als cartoonist, politiek tekenaar en illustreert veel kinderboeken. Maar zijn allerliefste bezigheid is toch de schilderkunst. Hier zien we hem inspiratie opdoen en de kat uit de boom kijken bij de paddock van Duindigt. De eerste paardenrenbaan voor het gewone publiek werd hier in 1906 opengesteld. Het is een herfstachtige dag, de bladeren zijn al geel en het nieuwgierige publiek is zo te zien op dit jaargetijde gekleed. Misschien is Dom op zoek naar het paard, waar hij straks een gokje op gaat wagen.

De Duitse kunstenaar Karel Albert Charles Gaupp vlucht in 1938 op zeventienjarige leeftijd naar Nederland. Het naziregime beneemt hem alle kansen om zich artistiek te ontwikkelen. In Den Haag schrijft hij zich meteen in op de Haagse academie, waar hij les krijgt van onder anderen Paul Citroen. Zijn studietijd gebruikt Gaupp om te experimenteren. Hij ontwikkelt een ‘entartete’ stijl die met de jaren surrealistischer en dreigender wordt. Het gewaagde ‘Zelfportret als vrouw‘ getuigt hiervan. In een gedurfde persoonlijke zet verandert hij zijn naam van ‘Karl’ naar ‘Karel’, om daar later ook nog ‘Charles’ aan toe te voegen. Als Gaupp in 1943 wordt opgeroepen voor de militaire dienst in Duitsland ziet hij geen uitweg meer. Hij is overtuigd tegenstander van het Duitse regime dat fel gekant is tegen de ‘gedegenereerde kunst’ en hij berooft zich van het leven, slechts 22 jaar oud.

Voor de Haagse-Scholer J.H. Weissenbruch waren licht en lucht het meest bepalend in een schilderij. Hij zei eens: ‘Schilders kunnen nooit genoeg naar de lucht kijken’. Juist als het stormde of regende trok hij er op uit. Bij Den Haag schildert hij zijn eerste natuurbeelden, waarna hij vanaf 1860 de polder in trekt. Eerst werkt hij rond Boskoop en Gouda en uiteindelijk vindt hij rond 1875 in de omgeving van Noorden en Nieuwkoop zijn schildersparadijs. Op een regenachtige dag schildert hij op een paneeltje van 10 bij 20 centimeter ‘Polderlandschap bij buiig weer’. Het geeft de sfeer en ruimte van het landschap weer. Zonder al te veel details met een ingetogen ‘grijs’ palet en in een sobere compositie. Alle ruimte is er voor het typische heldere ‘Weissenbruch-licht’.