Sluit menu
Sluit menu
januari 2005
Van 27 januari tot en met 13 maart 2005 organiseert Simonis & Buunk in haar kunsthandel aan de Notaris Fischerstraat in Ede de eerste omvangrijke verkooptentoonstelling van Schelfhouts werk sinds zijn overlijden in 1870 getiteld ‘Onsterfelijk schoon’. De landschappen van Andreas Schelfhout (1787-1870) en zijn leerlingen.
Met de woorden ‘onsterfelijk schoon’ omschreef de schilder David Bles het oeuvre van Schelfhout op diens begrafenis in 1870. Daarmee uiting gevend aan de algemene bewondering voor de grote meester. De woorden van Bles bleken profetisch. Tot op de dag van vandaag is Schelfhout een van de meest bewonderde schilders van de 19e eeuw. Op de tentoonstelling zijn ruim honderd werken van hem en van zijn leerlingen en navolgers te zien.
Toen winters nog winters waren. Met ijzersterk ijs. En een brandewijntje.
Andreas Schelfhout begon pas op relatief late leeftijd, hij was 28 jaar, aan een loopbaan als schilder. Vanaf 1817 exposeerde hij op de jaarlijkse Tentoonstelling van Levende Meesters, waar hij vooral met zijn bedrieglijk natuurgetrouwe Hollandse winterlandschappen veel succes oogstte. Binnen enkele jaren was hij samen met B.C. Koekkoek de hoogst gewaardeerde landschapschilder van zijn tijd. Zijn succes dankte Schelfhout vooral aan een fabelachtige schildertechniek en aan het vermogen om het Hollandse landschap te verbeelden zoals men dat graag zag: de zomerlandschappen dromerig en tijdloos onder hoge wolkenluchten, de winters als spiegelende ijsvlaktes met zwierende schaatsers en een ‘koek-en-zopie’.
Wie de naam Schelfhout hoort denkt aan zomerse, panoramische landschappen en vooral aan ijsgezichten, die door hun populariteit weldra ‘Schelfhoutjes’ werden genoemd. Zijn oeuvre is echter oneindig veel gevarieerder: bosgezichten, rivierlandschappen, duingezichten, enkele dierportretten en ook strandgezichten met vissers en schepen vormen een wezenlijk en gevarieerd deel van zijn oeuvre. Schelfhout wordt wel gezien als de ‘herontdekker’ van het schilderachtige vissersdorpje Scheveningen in de 19e eeuw. Na hem is het strandgezicht niet meer uit de Hollandse schilderkunst weg te denken, en wordt het bijvoorbeeld een geliefd onderwerp van de schilders van de Haagse School.
Op de tentoonstelling laten de ongeveer vijftig schilderijen, aquarellen en tekeningen van deze meester al deze genres zien. Door het tonen van deze werken in hun onderling verband heeft de bezoeker de gelegenheid om extra aandacht te besteden aan de aspecten die het werk van Schelfhout zo bijzonder maken: de fijne penseelvoering, het sprankelende licht, de uitgebalanceerde compositie, het spel van zonlicht en schaduw – om het effect van ruimte teweeg te brengen -, en natuurlijk de levendige stoffering, waarvoor de schilder ruimschoots gebruik maakte van ‘eigentijdse’, verhalende details.
Het kan haast niet anders of de succesvolle Schelfhout had een groot aantal leerlingen. Enkelen daarvan gingen een geheel eigen weg, zoals zijn schoonzoon W.J.J. Nuijen en Jan Willem van Borselen. En ook Johan Barthold Jongkind, die wel de wegbereider van het impressionisme genoemd wordt. Anderen kozen ervoor om hun bewonderde leermeester te volgen in het schilderen van romantische wintergezichten en ijsvermaak, zoals bijvoorbeeld zijn schoonzoon Nicolaas Roosenboom. Maar ook Charles Leickert, L.J. Kleijn en J.F. Hoppenbrouwers produceerden dergelijke ijsgezichten.
Buiten deze groep leerlingen zijn er een aantal landschapschilders aan te wijzen die direct of indirect invloed van Schelfhout hebben ondergaan. J.J. en J.J.C. Spohler bijvoorbeeld, maar ook Jan Evert Morel II, de Hagenaar Carl Eduard Ahrendts en Jacobus van der Stok, wiens zomer- en winterlandschappen soms nauwelijks te onderscheiden zijn van een vroege Schelfhout. De meeste van deze leerlingen en navolgers zijn op de tentoonstelling met werk vertegenwoordigd. Simonis & Buunk biedt daardoor met deze expositie niet alleen de gelegenheid om een ‘Schelfhoutje’ te verwerven, maar geeft ook inzicht in het werk van deze grote 19e-eeuwse meester en de enorme invloed die hij had op tijdgenoten en op een jongere generatie kunstenaars.
De Schelfhout Documentatie Stichting werd in 2000 opgericht met als doel de publicatie van een oeuvrecatalogus van het werk van Schelfhout. Vanaf dit voorjaar zal deze op internet te raadplegen zijn. Zie: www.schelfhout.nl.
